Orta Asya ülkeleri arasında ırk: Yeni ticari yollara kim hakim olacak?

Orta Asya ve Kafkasya, küresel ticari yollar değiştiğinde kendilerini hayati transit merkezleri olarak konumlandırmak için rekabet ediyor.

Savaştan 2022'nin başlarında Ukrayna'daki Moskova'dan başladı, Avrupa Rusya'yı geçen alternatif ticari yolları aradı.

Bu araştırma, Orta Asya ve Güney Kafkasya'nın stratejik konumuna benzeri görülmemiş bir ilgiye yol açtı.

Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Türkmenistan gibi ülkeler, doğu-batı ticari akışını çekmek için demiryollarına, otoyollara ve limanlara büyük yatırımlar yapıyor.

Ancak, bu ülkelerin bazıları aynı yöndedir, diğerleri rekabet halindedir. Bu, işbirliği, rekabet ve jeopolitik gerginliğin dinamik bir karışımını oluşturur.

Kazakistan

Kazakistan, on yıldan fazla bir süredir kendisini Avrasya transit merkezi olarak konumlandırdı ve bu nedenle Orta Asya'nın transit oyununun zirvesindedir. Çin'den AB'nin Kazakistan üzerinden geçmesine kadar olan malların yaklaşık yüzde 85'i.

Ülkenin pozisyonu, ortalama koridor olarak da bilinen Trans-Caspian Uluslararası Ulaşım Rotası (TITR) ile güçlendirilmiştir ve 2022'den bu yana önemini artırmıştır.

2024'te TITR için taşınan malların hacmi yüzde 20 artarak 3,3 milyon tona yükseldi.

Aynı şekilde Kazakistan, Rusya'yı geçen Avrupa-Caucasus-Asya (Tracerca) koridoru da dahil olmak üzere başka alternatif yollar sunuyor.

Kazakistan, bazı komşularına kıyasla, son zamanlarda demiryollarına bina ve yatırım yapmanın farkında.

Türkmenistan

Türkmenistan'ın tarafsızlık ve izolasyoncu politikaları nedeniyle, ülke nadiren Orta Asya meselelerine nadiren katıldı.

Bununla birlikte, liderlik değişikliği ülkenin uluslararası siyasete yaklaşımını değiştirdi ve şimdi aktif olarak çeşitli ulaşım koridorları kurmaya çalışıyor.

Birçok AB yetkilisi, AB Middle'ın en son Asya zirvesinden önce ortalama koridorun yeni bir şubesinin oluşturulmasını tartışmak için Türkmenistan'ı ziyaret etti.

Ülke ayrıca Azerbaycan, Georgia ve Romanya ile Azza-Karadeniz ile uluslararası bir ulaşım yolu oluşturmak için bir anlaşma projesi hazırlıyor.

Türkmenistan'dan başlayan Lazuli Lapis koridoru, Afganistan'dan ve Azerbaycan ve Gürcistan aracılığıyla Türkiye'ye ve potansiyel olarak Avrupa'ya ulaştı.

Kazakistan gibi Türkmenistan da Hazar Denizi'nin (Türkmenbasi) doğu kıyısındaki bir limandan yararlanabilir.

Ülke, altyapıdaki boşlukları doldurmalı ve transit sektöründeki politika ve reformlar üzerinde çalışmalıdır.

Özbekistan

Bölgedeki diğer ülkeler gibi Özbekistan da ulaşım koridorlarını çeşitlendiriyor.

Özbekistan, TITR gibi yollara dayanıyor, ancak Temmuz 2025'te başlaması gereken Çin-Kirgizistan-Ekbekistan Demiryolunu aktif olarak teşvik ediyor.

Bu demiryolu merkezi koridoru Türkmenistan'dan geçen yeni şubeye bağlamalı ve bu nedenle mallar malların Kazakistan'a girmeden Çin'den seyahat etmeleri için bir yol yaratacaktır.

Buna ek olarak, Özbekistan, Rusya ve Kazakistan'a olan bağımlılığını azaltmak için, Avrupa'daki Azerbaycan ve Gürcistan'dan İran ve Hindistan üzerinden Afganistan ve Pakistan üzerinden Türkiye'ye giden yolları.

Ülkenin tüm bunlara erişmek için Türkmenistan'a ihtiyacı var ve Taşkent'in bunu yapmasını engellemesi pek olası değil.

Kırgızistan ve Tagikistan

Kırgızistan ve Tacikistan transit yollarda yarışırlar.

Her ikisi de sınırları Çin ile paylaşıyor ve her ikisi de Çin'den Özbekistan'a doğru topraklarında bir yol yaratmak istiyor.

Kırgızistan şu anda Kazakistan'da hayatta kalmasına yardımcı olacak Çin-Kirgizistan-Ozbekistan demiryolunu inşa etmek için çalışıyor.

Kırgızistan büyük ölçüde bir transit ülke olarak Kazakistan'a bağlıdır çünkü büyük ölçüde Rusya ile ticaretle bağlantılıdır.

Özbekistan ve Hazar Denizi aracılığıyla alternatif bir yol var.

Tacikistan, Afganistan'a yakın yakınlığını kullanarak Basra Körfezi ile bağlantı kurmaya çalışıyor.

Geçen yıl, ülke İran Limanı çabalarıyla ilişkileri geliştirmek için bir muhtıra imzaladı.

Hem Tacikistan hem de Kyrghizistan, Transit Rotaları yarışında biraz geri döndüler, ancak son sınır anlaşmaları ellerini serbest bırakacak ve bölgesel bağlantıyı artıracak.

Kafkasya

Ticari yol yarışında, Hazar Denizi'nde liman olanlar üstünlük sunar.

Bu anlamda Azerbaycan, Hazar Denizi'nin batı kıyısındaki tek liman olan Bakü ile en büyük kazanan kartı elinde tutuyor.

Orta koridor, kuzey-güney koridoru, traceca, Hazar-Karadeniz rotası ve lapislazuli koridoru. Tüm yollar Azerbaycan'dan geçer.

Gürcistan Azerbaycan ile birlikte Orta Asya'dan Avrupa'ya doğrudan bir çizgidir.

Burada Gürcistan'ın avantajı, Karadeniz'in Poti e Batami gibi iki büyük limanına ve Türkiye ile ortak bir sınıra sahip olmasıdır.

Azerbaycan ve Ermenistan uzlaşmanın bir yolunu bulursa, Gürcistan'ın konumu zayıflayabilir. Barış anlaşması henüz imzalanmadığından, bu alandaki ilerleme yavaştır.

İki ülke bile Ermenistan topraklarından ayrılan Azerbaycan ve Nakhchivan arasında yolda bir anlaşmaya varamıyor.

Azerbaycan ve yakın müttefik Türkiye arasında engellenen Ermenistan, büyük ölçüde Rusya ile ticaret için Gürcistan'a bağlı.

Moğolistan

İki ana ülke olan Çin ve Rusya arasındaki olumsuz konum olan Moğolistan'ın büyük topraklarına rağmen, transit kapasitesini büyük ölçüde sınırlamaktadır.

Moğolistan'ın sadece iki komşusunu birbirine bağlayan bozkır koridoru, Rusya'ya yaptırımlar nedeniyle kısa vadede daha az uygulanabilir.

Önümüzdeki on yıl Avrasya ticaretindeki baskın yolları belirleyecek. Siyasi istikrar elde edilirse ve altyapı projeleri tamamlanırsa, merkezi koridor Rusya'nın geleneksel ulaşım ağlarıyla rekabet edebilir ve küresel ticaretin merkezine Kazakistan, Azerbaycan ve Gürcistan'ı yerleştirebilir.